Đạo Cao Đài cho rằng mọi tôn giáo trên thế gian
này đều có cùng Một Nguyên Lý, và đều do Đức Thượng Đế lập ra ở nhiều nơi khác
nhau, vào những thời kỳ khác nhau. Vì sự khác biệt về hình thức giữa các tôn
giáo mà nhân loại chia rẻ, hiềm khích nhau, nên Đức Chí Tôn mới lập ra đạo Cao
Đài để quy nguyên hợp nhứt các tôn giáo.
Nói cách khác, nguyên lý của đạo Cao Đài là "Vạn
Giáo Nhất Lý". Ngoài ra,
Đức Chí Tôn còn dạy: "Thầy là các con, các con Thầy", nghĩa là từ vật chất, thảo mộc, thú cầm, nhân
loại chi chi sự sống đều có thọ một điểm linh quang của Đức Chí Tôn, vì thế mới
có câu: "Thiên địa vạn vật đồng nhất thễ".
"Con là
một thiêng liêng tại thế,
Cùng với Thầy đồng thể linh
quang."
Khoa học hiện đại cũng đã tìm thấy rằng từ vật chất, thảo mộc, thú cầm, đến
nhân loại, tất cả đều có cùng một cầu thể gọi là linh quang trong nguyên tử tức
là dương
điện tử (proton) và âm điện tử (electron). Linh quang này có một đời sống và
chuyển động không ngừng (mặc dầu bề ngoài của vật chất dường như bất động). Đức
Cao Đài dạy thờ Thượng Đế bằng biểu tượng con mắt trái, với ý nghĩa "Thần
cư tại nhãn" nghĩa là Thần ở trong con mắt và Thần là Trời:
"Nhãn thị chủ tâm
Lưỡng
quang chủ tể
Quang
thị thần
Thần
thị Thiên
Thiên
giả ngã giả."
Nghĩa là:
Mắt là chủ của lòng
Hai luồng ánh sáng (âm quang và dương quang) là chủ
tể.
Ánh sáng là Thần
Thần là Trời
Trời là Ta vậy.
Con mắt bên trái tượng trưng cho dương.
Đạo Cao Đài quy nhất ngũ chi Đại Đạo nên triết lý của
những nền tôn giáo chính thức được tìm thấy trong triết lý đạo Cao Đài.
1. Nhân đạo và Thần đạo: Nhân, trí, dũng, tam cang
ngũ thường, tam tùng tứ đức, tu thân tề gia trị quốc bình thiên hạ.
2. Thánh đạo: Lòng bác ái, đức khoan dung, đức
khiêm nhượng, đức vị tha.
3. Tiên đạo: Thuyết vô vi, tam bửu, ngũ hành, tu
tâm luyện tánh để thoát tục siêu phàm.
4. Phật đạo: Luật nhân quả luân hồi, tứ diệu đế,
bát chánh đạo, thập nhị nhân duyên, từ bi bác ái, tam quy ngũ giới, minh tâm kiến
tánh.
Trên thực tế:
1. Về phương diện luân lý: Đạo Cao Đài dạy con người
biết bổn phận đối với mình, với gia đình, với xã hội và với nhân loại.
2. Về phương diện triết lý: Đạo Cao Đài dạy người đời
từ bỏ say mê vật chất như danh vọng giàu sang để tu tâm luyện tánh và tìm thấy
sự bình thản cho linh hồn.
3. Về phương diện thờ phượng: Đạo dạy thờ phượng Đức
Thượng Đế, các Đấng Thiêng Liêng, tổ tiên.
4. Về phương diện tâm linh: Đạo Cao Đài xác nhận sự
hiện hữu của linh hồn và tâm hồn. Linh hồn còn được người đời gọi là lương tâm,
là một phần chơn linh của Thượng Đế, luôn luôn bất diệt chí thánh chí thiện có
nhiệm vụ dạy dỗ dìu dắt tâm hồn và xác thân hành động theo lẽ phải. Tâm hồn có
nhiệm vụ nghe theo sự hướng dẫn của chơn linh điều khiển xác thân sống theo
thiên lý, tiến hóa theo luật luân hồi nhân quả.
5. Về phương diện tu luyện: Những đạo hữu đã vẹn bề
nhơn đạo, không vướng bận thế tình sẽ được thọ chơn pháp tham thiền nhập định,
tu luyện đạt cơ giải thoát.
Đến Mục Lục